Η «Φωνή της Ύδρας» αντιλαμβανόμενη τις επιπτώσεις του Covid-19 στην ψυχική υγεία των ανθρώπων, την αναγκαιότητα επούλησης των τραυμάτων αυτής της ουσιαστικά φοβικής περιόδου της πανδημίας, ήρθε σε επικοινωνία με την Σχεσιακή Ψυχοθεραπεύτρια MSc - Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας Κυριακή Μερτζάνη.

Η κ. Μερτζάνη, Υδραία στην καταγωγή, ανταποκρίθηκε άμεσα στο κάλεσμά μας και μέσω αυτής της συνέντευξης αναλύει στους αναγνώστες μας την επίδραση της πανδημίας στην ψυχική υγεία και δίνει χρήσιμες συμβουλές, στις οποίες πρέπει να επικεντρωθούμε για να κάνουμε μια ομαλή επάνοδο στην καθημερινότητα, απαλλαγμένοι από τον για πολλούς μήνες «εχθρό» που μας οδήγησε σε έναν πολύμορφο εγκλεισμό.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ "ΦΩΝΗΣ ΤΗΣ ΥΔΡΑΣ" 

Πώς επηρέασε η πανδημία Covid-19 την ψυχική υγεία των ανθρώπων και ποιες ομάδες αντιμετώπισαν κυρίως πρόβλημα;

Σας ευχαριστώ κυρία Χριστοδούλου για την πρόσκληση σας να μιλήσουμε για ένα τόσο σημαντικό θέμα που απασχολεί όλη την ανθρωπότητα

Τον τελευταίο χρόνο πράγματι ζούμε μια νέα ιστορία για την ανθρωπότητα, γράφουμε για τα επόμενα χρόνια μια παγκόσμια ιστορική χαρτογράφηση για πολλά πεδία, όπως η ατομικότητα, η συλλογικότητα, η εργασία, το περιβάλλον, οι κοινωνικές ανισότητες.

Η αλήθεια είναι ότι ο Covid19 ήρθε για να αλλάξει την ζωή όλων μας, εξαπλώθηκε τόσο ραγδαία με γρήγορες μεταλλάξεις που μπορώ να πω ότι μας έπιασε απροετοίμαστους σε όλα τα επίπεδα, από κυβερνητικό επίπεδο, υπηρεσίες υγείας, κοινότητα, σχολεία και μέχρι παιδιά και οικογένειες. Τα δίπολα Ασθένεια - Θάνατος, Απειλή - Φόβος, επηρέασαν τους ανθρώπους που είχαν να αντιμετωπίσουν πέρα από την πανδημία και την πανδημία της ψυχικής υγείας. Ευάλωτες ομάδες όπως οι υπερήλικες, οι άστεγοι, τα παιδιά με πρόσθετες ανάγκες, αγωνίζονται με σοβαρό άγχος, και δυσκολίες προσκόλλησης της προσωπικής φροντίδας. Είδαμε και συνεχίζουμε να βλέπουμε μια μετάβαση από την σταθερότητα στην ανησυχία, από το φυσιολογικό στο μη φυσιολογικό, καθώς και αύξηση ζητημάτων ψυχικής υγείας όπως το άγχος ή η κατάθλιψη που οδηγεί σε ακανόνιστη επιθετική συμπεριφορά μεταξύ των ανθρώπων.

Αυτό που παρατηρώ είναι ότι ομάδες ανθρώπων που αντιμετώπιζαν δυσκολίες υγείας ή οικονομικές αστάθειες, φαίνεται να είναι περισσότερο ευάλωτοι και ανήσυχοι. Διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν ευπάθειες και επιθετικές συμπεριφορές και τάσεις αυτοκτονικότητας επηρεασμένοι από την Απειλή και τον Φόβο για το μέλλον τους. Φυσικά σε μεγάλο βαθμό επηρεάζει η θλίψη και το πένθος για ανθρώπους που έχουν χαθεί, αλλά και για μια προηγούμενη κανονικότητα που διαφοροποιείται και είναι άγνωστο πώς τελικά θα διαμορφωθεί, καθώς εξελίσσονται τα οικονομικά αδιέξοδα τόσο στην κοινωνία όσο και στις κυβερνήσεις παγκοσμίως.

Ο παράγοντας Άγχος αποτελεί απειλή της ψυχικής υγείας;

Το άγχος προκαλεί φυσιολογικές βλάβες ή ψυχολογικές διαταραχές σε έναν οργανισμό και προκαλείται από εξωτερικά ή εσωτερικά ανεπιθύμητα ερεθίσματα. Επιπλέον, το άγχος μπορεί να είναι ένα από τα πιθανά αίτια για τη νευροφλεγμονή, ένας όρος που χρησιμοποιείται για να υποδείξει μια ανισορροπία ή επιδείνωση της ανοσολογικής σηματοδότησης στον εγκέφαλο (Jiang, 2018) και μπορεί να οδηγήσει σε διάφορες διαταραχές (π.χ. επιθετική, ψύχωση, κατάθλιψη και διαταραχές άγχους).

Η αναγκαστική μετάβαση σε μια διαφορετική καθημερινότητα με μια αόρατη αλλά φαινομενικά κατά πρόσωπο πανδημία, τι είδους επιρροή άσκησε στον κόσμο;

Για πολλούς ανθρώπους, υπήρξε μετάβαση στην κοινωνική και προσωπική φυσική επαφή, σε νέες ψηφιακές μορφές, αυτό σήμαινε διαφορετικές εργασιακές καταστάσεις (π.χ. εργασία από το σπίτι, διαφορετική εργασία, διαφορετικό εισόδημα, εκπαιδευτική παρακολούθηση). Επηρέασε σημαντικά και τα παιδιά - εφήβους, ιδιαίτερα εκείνα που διάνυαν μια περίοδο προετοιμασίας για τις πανελλαδικές εξετάσεις. Η διακοπή της καθημερινής ρουτίνας λόγω του κλεισίματος των σχολείων και της απουσίας υπαίθριων δραστηριοτήτων είχε ως αποτέλεσμα τη κοινωνική απομόνωση και τη δυσκολία τους να συλλάβουν και να κατανοήσουν τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες αυτής της πανδημίας, όπου παρατηρήθηκε ότι αναδύθηκαν έντονες ανησυχίες, συχνές κρίσεις πανικού, αυξάνοντας δυνητικά τον κίνδυνο των εφήβων να αντιμετωπίζουν συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα στην καθημερινότητα τους.

Τις ίδιες συνθήκες αντιμετωπίσαμε ως σύμβουλοι ψυχικής υγείας, όσοι εργαζόμασταν με φυσική παρουσία στις θεραπευτικές συνεδρίες μας, το μοτίβο άλλαξε, οι συνεδρίες πραγματοποιούνται μέσα από την οθόνη του υπολογιστή, και μπορεί να είναι μια επαφή σε απόσταση όπου δεν έχεις εικόνα όλου του σώματος και των εκφράσεων, παρ’ όλα αυτά μπορώ να πω ότι λειτούργησε και ως μια απόσταση να συμβούν αποκαλύψεις βαθιά τραυματικών πτυχών από θεραπευόμενους, που ίσως να έπαιρνε χρόνο να έρθουν στο φυσικό δωμάτιο θεραπείας. Σκέφτομαι ότι δεν είναι μόνο αρνητικές οι επιπτώσεις της πανδημίας, υπάρχουν και οι αθέατες ευκαιρίες που δημιουργούνται αρκεί να είμαστε σε ετοιμότητα να τις ανακαλύψουμε.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα αναπροσαρμογής σε ένα διαφορετικό περιβάλλον, υπήρξαν τελικά θετικά σημεία;

Αυτή η πανδημία και όλες οι συνοδές επιπτώσεις της αποτελούν μια υπαρξιακή πρόκληση για όλους, παράλληλα μας έδωσε την ευκαιρία για καλύτερο τρόπο σκέψης και λήψη αποφάσεων σε σχέση με την προστασία και την ψυχική ανθεκτικότητα, μας έδωσε χώρο να επαναπροσδιορίσουμε τις αξίες της καθημερινότητας, να είμαστε περισσότερο παρόντες στο σήμερα, και να επαναπροσδιοριστούμε για πράγματα που αφήναμε πίσω για πιο μετά. Τώρα, τα αξιολογούμε ως σημαντικά, αρχίζουμε να λειτουργούμε περισσότερο πηγαίνοντας προς τα μέσα, να μείνουμε περισσότερο χρόνο με τον εαυτό μας, να επαναδιαπραγματευθούμε τις πραγματικές ανάγκες που μας δίνουν οξυγόνο για την εξέλιξη μας. Άλλωστε η καθημερινή ζωή είναι γεμάτη καταστάσεις και εμπειρίες που απαιτούν σκέψη, λήψη αποφάσεων και δράση, για την προστασία και την ψυχική ανθεκτικότητα του κάθε ατόμου. Πολλοί από εμάς, είναι τόσο προσηλωμένοι στην προσπάθεια για το μέλλον, που ξεχνάμε ότι μπορούμε να επιλέξουμε πως να είμαστε ευτυχισμένοι αυτή τη στιγμή.

Μιας και μιλάμε για λήψη αποφάσεων. Αυτό που έχουμε παρατηρήσει στο κέντρο μας είναι ότι τα περισσότερα περιστατικά που εισήχθησαν με αγχώδεις διαταραχές το διάστημα από το πρώτο lockdown μέχρι και σήμερα, είναι άτομα που λειτουργούσαν με έναν τρόπο σκέψης με στραμμένο το βλέμμα μόνο στο μέλλον. Η αίσθηση που είχα προσωπικά ήταν, ότι φέρονταν σαν να είναι έξω από το εδώ και τώρα, έξω από την πραγματικότητα του σήμερα, και την προσωπική ανάγκη του τώρα. Αυτό από μόνο του είναι ένα σύστημα λειτουργίας της σκέψης που δημιουργεί ένα συνεχόμενο στρες και το κατατάσσω ως υποκείμενη λειτουργία που επιδεινώθηκε λόγω Πανδημίας- Καραντίνας. Αυτού του είδους ο τρόπος σκέψης αντιπροσωπεύει ένα σύστημα που ασκεί επιρροή με διαφορετικές καταστάσεις, σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα, και διαφορετικά οικογενειακά κοινωνικά συστήματα. Έτσι λοιπον μπορούμε να πούμε ότι ο διαφορετικός τρόπος της σκέψης μας είναι αυτός που θα διαμορφώσει τους παράγοντες που το σύστημα των συμπεριφορών μας θα λειτουργήσει περισσότερο ή λιγότερο με αυξημένο κίνδυνο επιθετικών συμπεριφορών ή με δυνατότερη, πιο ισχυρή ψυχική ανθεκτικότητα.

Γνωρίζω ότι εσείς συσχετίζετε το περιβαλλοντολογικό με το κοινωνικό σώμα. Μιλήστε μας γι’ αυτό περισσότερο.

Ο τρόπος της ζωής μας αλλάζει και μαζί διαμορφώνεται ο τρόπος που αντιμετωπίζαμε το περιβάλλον μας, (είτε το εσωτερικό που είναι το σώμα και τα συναισθήματα, είτε το εξωτερικό που είναι η φύση και ο πλανήτης). Παρατηρήσαμε ότι η ανθρώπινη απουσία έδωσε χώρο στη φύση γύρω μας να αναπνεύσει και να λειτουργεί με ένα τρόπο αυτο-ίασης. Προσωπικά δεν μου προκαλεί έκπληξη, ότι πρέπει να υπάρχουν κάποιες βαθιές ομοιότητες μεταξύ της αντιμετώπισης των σωμάτων μας και της αντιμετώπισης της γης, μιας και για χρόνια αναφερόμαστε για την γήρανση του σώματος της Γης και την καταστροφή του πνεύμονα που είναι τα δάση. Ο Ιός του Covid19 κτυπά στο ανθρώπινο σώμα, είναι η μόλυνση των πνευμόνων και η τελική απώλεια της ικανότητας αναπνοής.

Μπορούμε να πούμε λοιπόν, ότι εκτός από την καταστροφική συνέπεια της πανδημίας, είναι και μια υπενθύμιση για αφύπνιση όλων μας, που αφορά τα ανθρώπινα όρια, του σωστού ορισμού και της θέσης των ανθρώπων εντός του σώματος μας και τη στάση μας απέναντι στη βιολογική μας ύπαρξη, τη ζωή του σώματος της Γης, αρκεί να αναρωτηθούμε τι συνδέσεις ή ευθύνες διατηρούμε μεταξύ του σώματός μας και της Γης.

Ποια είναι η επόμενη μέρα μετά την πανδημία;

Αν και διανύουμε μια περίοδο που φαίνεται να είμαστε πολύ κοντά στην ελευθερία, είναι σημαντικό να είναι ξεκάθαρο σε όλους μας, ότι αυτό που συμβαίνει τώρα είναι το πρώτο βήμα προς την τελική μετάβαση όπου θα κυκλοφορούμε χωρίς τον φόβο της απειλής του ιού, παράλληλα όμως είναι ζωτικής σημασίας να επενδύσουμε σε έναν βηματισμό με περισσότερη επίγνωση, καθώς είναι όλο και πιο σαφές ότι η αντιμετώπιση της μετα-πανδημίας περιόδου θα είναι μαραθώνιος, και όχι τρέξιμο 100 μέτρων. Για τον λόγο αυτό είναι απαραίτητο να είμαστε διστακτικοί και προσεκτικοί, με σεβασμό στην πολυπλοκότητα και τη σημασία αυτής της μετα- πανδημίας περιόδου.

Κατά την επάνοδο στην κανονικότητα, πόσο σημαντική είναι η σχέση των ανθρώπων και η κοινωνική συνοχή;

Εμείς οι άνθρωποι χρειαζόμαστε άλλους ανθρώπους για να διαμορφώσουμε τις πεποιθήσεις και την ταυτότητά μας, χρειαζόμαστε ένα κοινωνικό σώμα που να μας αντιπροσωπεύει και όπως είπε ο Αριστοτέλης, «ο άνθρωπος είναι ένα κοινωνικό ζώο». Ακόμα και σήμερα, οι κοινωνικές επιστήμες συμφωνούν ότι οι περισσότερες από τις πεποιθήσεις, τις συμπεριφορές, τις αντιδράσεις, τις τελετές και τις ιδέες μας, διαμορφώνονται από τον περιβάλλοντα κοινωνικό μας κόσμο. Εύστοχα το έχουν διατυπώσει και οι μεταγενέστεροι ψυχαναλυτικοί ερευνητές (Schneider & Weinberg, 2003), «οι μηχανισμοί άμυνας και συντονισμού, βοηθούν τους ανθρώπους να «μπαίνουν στο δέρμα του άλλου», (Ενσυναίσθηση), «τους κάνουν να αισθάνονται ότι έχουν κάτι κοινό, και ενθαρρύνουν τη δημιουργία της κοινωνικής ταυτότητας και της αίσθησης του ανήκειν στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, δημιουργώντας ένα συνεχές αίσθημα ευεξίας».

Βιογραφικό 

Η Κυριακή Μερτζάνη είναι Σχεσιακή Ψυχοθεραπεύτρια MSc, (Ατομική και Ομαδική Ψυχοθεραπεία).

Με μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης του Διαπροσωπικού Μοντέλου Διάδρασης του Irvin Yalom και την Σχεσιακή Ψυχανάλυση & Ψυχοθεραπεία στο Institute for Relational & Group Psychotherapy.

Εργάζεται ιδιωτικά ως ατομική και ομαδική Σχεσιακή ψυχοθεραπεύτρια με εξειδίκευση στην αναπαραγωγή οικογενειακών μοτίβων και την Αλεξίθυμη κατάσταση.

Από το 2010 και μέχρι σήμερα διεξάγει ιδιωτική έρευνα για την αναπαραγωγή των διαγενεολογικών τραυμάτων.

Είναι Ιδρύτρια  του Κέντρου Ψυχικής Υγείας KOXLIAS Ψυχοθεραπεία & Συμβουλευτική. Διεξάγει διαλέξεις, σεμινάρια και εργαστήρια συμβουλευτικής για τη σχέση Γονέα-Παιδιού.

Γράφει άρθρα σχετικά με τη σχέση γονέα - παιδιού και την αναπαραγωγή τραύματος γενεάς.

Είναι Μέλος της American Psychological Association APA, Μέλος της International Association for Relational Psychoanalysis and Psychotherapy, Μέλος του American Group Psychotherapy Association AGPA

Το όραμα της Κικής Μερτζάνη

Σε μία Κοινωνία που οι μεταβαλλόμενες και απρόβλεπτες περιβαλλοντικές - κοινωνικές  συνθήκες επηρεάζουν αρνητικά τους ανθρώπους. Το πνεύμα της αλληλεγγύης, της συμπόρευσης και της γενναιοδωρίας είναι ένα μέσο με το οποίο μπορούμε να κερδίσουμε ισορροπία και είναι μέρος αυτού του σκοπού.

Mail: kikimertzani@gmail.com & site: healthofsoul.gr